خمیر سلیکون چیست؟ راهنمای کامل + مقایسه با لیکوئید متال، کاربردها و برندها

خنک‌ماندن پردازنده‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش طول عمر و کارایی لپ‌تاپ و کامپیوتر است. گرمای بیش‌ازحد می‌تواند سرعت دستگاه را کاهش دهد یا حتی باعث آسیب جدی شود. در این میان، خمیر سلیکون (Thermal Paste) و لیکوئید متال (Liquid Metal) نقش اصلی در انتقال حرارت بین CPU/GPU و سیستم خنک‌کننده را ایفا می‌کنند. اما تفاوت آن‌ها چیست؟ کدام بهتر است؟ کدام برای لپ‌تاپ به‌صرفه‌تر است؟ در این مقالهٔ جامع به همه این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.

تاریخچه‌ای کوتاه از مواد انتقال حرارت

اولین خمیرهای حرارتی در دههٔ ۱۹۶۰ معرفی شدند و ترکیبی ساده از گریس سیلیکون و اکسید روی (ZnO) بودند. این مواد توانستند مشکل اصلی یعنی پر کردن فضای خالی میکروسکوپی بین پردازنده و هیت‌سینک را حل کنند. با پیشرفت تکنولوژی و افزایش توان پردازشی پردازنده‌ها، ترکیبات جدیدی مثل نیترید بور (BN)، نیترید آلومینیوم (AlN) و حتی ذرات کربنی و گرافن به ترکیب خمیرها اضافه شدند.

در دههٔ ۲۰۰۰، نسل تازه‌ای به نام لیکوئید متال معرفی شد که از آلیاژهای گالیوم، ایندیوم و قلع ساخته شده بود. این مواد رسانایی حرارتی فوق‌العاده‌ای داشتند و به‌سرعت در بین اورکلاکرها و گیمرهای حرفه‌ای محبوب شدند.

خمیر سلیکون چیست و از چه ساخته شده؟

خمیر سلیکون ترکیبی از بیس سیلیکونی به همراه ذرات فلزی یا سرامیکی است. این ذرات شامل اکسید روی، آلومینا یا نیترید بور هستند که رسانایی حرارتی را افزایش می‌دهند. ویژگی مهم خمیر سلیکون این است که عایق الکتریکی است و در صورت پخش شدن روی مادربورد، آسیبی به قطعات نمی‌زند.

رنگ خمیر سلیکون چه معنایی دارد؟

• سفید: نشان‌دهندهٔ حضور اکسید روی (Zinc Oxide).

• خاکستری یا نقره‌ای: وجود ذرات فلزی یا سرامیکی مثل نقره یا آلومینا.

• مشکی: معمولاً فرمول‌های مخصوص یا حاوی کربن.

لیکوئید متال چیست؟

لیکوئید متال یا فلز مایع ترکیبی از آلیاژهای گالیوم، ایندیوم و قلع است که در دمای اتاق به‌صورت مایع باقی می‌مانند. این ترکیب رسانایی حرارتی بسیار بالایی دارد (حدود ۷۰ W/m·K) که بیش از ۱۰ برابر خمیرهای سلیکونی معمولی است.

اما باید توجه داشت که لیکوئید متال رسانای برق است و در صورت نشت روی برد، می‌تواند باعث اتصال کوتاه و خرابی دستگاه شود. همچنین با فلز آلومینیوم واکنش خورنده دارد و فقط باید روی سطوح مسی یا نیکلی استفاده شود.

مقایسه خمیر سلیکون و لیکوئید متال

مزایا و معایب خمیر سلیکون

مزایا:

• نصب آسان

• قیمت پایین

• عایق الکتریکی و ایمن

• مناسب برای لپ‌تاپ‌ها

معایب:

• خشک شدن بعد از چند سال

• رسانایی کمتر نسبت به لیکوئید متال

مزایا و معایب لیکوئید متال

مزایا:

• رسانایی حرارتی فوق‌العاده بالا

• کاهش دما تا ۱۵–۲۰ درجه نسبت به خمیر معمولی

• دوام طولانی و بدون خشک شدن

معایب:

• رسانای برق (خطر اتصال کوتاه)

• ناسازگاری با آلومینیوم

• نصب سخت‌تر و نیازمند ایزولاسیون

• قیمت بالاتر

📌همچنین بیشتر بخوانید: سرویس دوره‌ای لپ تاپ چیست؟

برندهای معروف خمیر سلیکون و لیکوئید متال

خمیر سلیکون:

• Noctua NT-H2: کیفیت بالا و دوام ۳ تا ۵ سال.

• ARCTIC MX-6: محبوب بین گیمرها و تعمیرکاران.

• Thermal Grizzly Kryonaut: خمیر بسیار قدرتمند برای سیستم‌های رده‌بالا.

لیکوئید متال:

• Thermal Grizzly Conductonaut: رسانایی ۷۳ W/m·K.

• Coollaboratory Liquid Ultra: از اولین برندهای LM با عملکرد ثابت‌شده.

خمیر سلیکون یا لیکوئید متال؛ کدام بهتر است؟

• برای کاربران عادی و لپ‌تاپ‌ها: خمیر سلیکون بهترین انتخاب است؛ ایمن، ارزان و پایدار.

• برای گیمرهای حرفه‌ای، اورکلاکرها و رندرینگ سنگین: لیکوئید متال انتخاب بهتری است، اما باید با دقت بالا نصب شود.

• از نظر اقتصادی، خمیر سلیکون به‌صرفه‌تر است و هزینه نگهداری کمتری دارد.

کاربرد در لپ‌تاپ‌ها

لپ‌تاپ‌ها به دلیل فشردگی قطعات و نبود فضای اضافه، نیاز به خمیر حرارتی مطمئن دارند. در بیشتر موارد استفاده از خمیر سلیکون باکیفیت توصیه می‌شود. استفاده از لیکوئید متال تنها در شرایط خاص و توسط تعمیرکار حرفه‌ای انجام می‌شود، چون کوچک‌ترین نشت آن می‌تواند مادربورد را از کار بیندازد.

سوالات متداول

۱. هر چند وقت یکبار باید خمیر سلیکون تعویض شود؟
معمولاً هر ۲ تا ۳ سال یکبار برای لپ‌تاپ‌ها.

۲. آیا رنگ خمیر نشانه کیفیت آن است؟
خیر، رنگ بیشتر به نوع پرکننده مربوط است (سفید=اکسید روی، خاکستری=ذرات فلزی).

۳. آیا لیکوئید متال برای همه لپ‌تاپ‌ها مناسب است؟
خیر، فقط برای سیستم‌های حرفه‌ای و با نصب دقیق توسط متخصص توصیه می‌شود.

نتیجه‌؟

خمیر سلیکون و لیکوئید متال هر دو نقش مهمی در خنک‌سازی پردازنده‌ها دارند. اگر به دنبال راه‌حلی ایمن و اقتصادی هستید، خمیر سلیکون بهترین انتخاب است. اما اگر نهایت کارایی و خنکی را می‌خواهید و از ریسک‌های آن آگاهید، می‌توانید به سراغ لیکوئید متال بروید.

خمیر سیلیکون در لپ‌تاپ کلینیک

اگر در تهران هستید، لپ‌تاپ کلینیک لپ‌تاپ شما را با پیک رایگان تحویل می‌گیرد و پس از عیب‌یابی، بهترین نوع خمیر حرارتی را برای دستگاه‌تان اعمال می‌کند. کافی است در سایت وارد حساب کاربری شوید و درخواست تعمیر ثبت کنید تا کارشناس ما بهترین انتخاب (خمیر سلیکون یا لیکوئید متال) را برای لپ‌تاپ شما انجام دهد.